Sherqiytürkistan Birliki Teshkilatining Bir Yilliq Xizmetléridin Dokilat

(2007-06--------2008- 06)

Essalamueleykum Rehberler, Idare heyyitimizdiki japakesh qérindashlirim, barliq ezalar qandaq ehwalingizlar? Men bu yighin munasiwiti bilen teshkilatimizning qurulghanliqining bir yilliqini qizghin tebrikleymen we sizlerge aliy salamlar yollaymen.


Toghra „Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati“ qurulghini bir yil boldi. Teshkilatimiz qurulup uzaq ötmey düshmen küchlerning hujumigha uchrap, kötürüp qopqusiz betnamgha qaldi. Xitay bizni barliq charilerni ishlitip yoqutiwétishke orundi. „Heqiqet égilidu sunmaydu“ dégendek ish boldi. Dostlar küldi, düshmenler qan qusti. Bu dégenlik mezlum xelqimizning dert-hesritini erkin dunya xelqige anglitip, eziz wetinimiz Sherqiytürkistanda iziliwatqan Uyghur we Uyghur qérindashlirining insaniy heq-hoquqliri üchün özini béghishlighan yene bir küchning axri dunyagha köz achqanliqini dunyagha jakarlighanliq bolup, élip bériwatqan siyasiy küreshlirining qandaqtur Xitay tajawuzchilliri éytiwatqandek „Téror“ we „Radikalizim“ bilen baghlinishliq bolmastin, eksinche tajawuzgha uchrighan bir dölet we mustemlike qilinghan bir xelqning kishlik hoquq, insan heqliri, azatliqi we hörlüki üchün qanat yayduriliwatqan heqqaniy küresh ikenlikini anglitidighan bir küch, yiqilghan yiridin temtim balidek yüksek ghaye we hayatiy küchke tolghan halda ornidin turdi, dégenliktur.


Hemmimiz bilginimizdek teshkilatimiz qurulghan qisqighine bir yil ichide, gerche u intayin cheklik imkaniyetler ichide dunyagha kelgen bolsimu Dunya Uyghur Qurultiyining yitekchilikide 14-15 qétimdin artuq chong-kichik paaliyetlerni élip bérip, milliy herkitimizning saghlam tereqqiy qilishigha tégishlik hesse qoshti. Bu jeryanda kishini xushal qilidighan bir qatar netijilerni qolgha keltürgen bolsaqmu, yetken meqsetlirimizdin yetmekchi bolghan nishanimizning téximu yiraq ikenlikini hés qiliwatimiz.


Hemmimiz körüp turghandek, Yawropa merkizidiki bu teshkilatning küchlinip qélishidin Xitay we Xitay ghalchilliri ölgüdek qorqidu. Shu seweptin bizge tashqiy we ichkiy jehettin kéliwatqan zerbiler toxtap qalghini yoq. Bir tereptin Xitay millitining biwaste hujumigha uchrisaq yene bir tereptin Xitaylarning pissixik konturulliqigha chüshüp qalghan bir qisim tejirbisiz yaki bilimsiz ajiz ademlerning buzghunchiliqigha uchrap kéliwatimiz.


Biz qandaq qiyinchiliqqa uchrimayli, herkitimizni toxtawsiz dawamlashturup, axiri özimizning waz kechmes milliy iradisisini jariy qildurup kelduq we bundin kéyinmu inshaalla shundaq qilimiz. Axirda bir pütün milletning bir parchisi süpitide milliy musteqilliq herkitimizni axirghiche dawam qilimiz.


Bu qétim omumiy yighin achidighanliqimizdin hemmingizlarning xewiri bar, bu yighinni köngüldikidek achalisaq dostlirimiz we teqdirdashlirimizgha toy, düshmenlerge haza bolidu.Yighinni teshkilatchiliq ölchimi bilen échish üchün, Reyis omumiy xizmetlerdin, Muawin reyis ishligen xizmetlerdin, Bash katip kündülük xizmetlerdin, Teptish teptishlik xizmitidin, Maaliye mesuli maaliye ishliridin yighin qatnashquchillirigha dokilat bérishi kérekidi. Emma men waqit étiwari bilen teshkilatning reyisi bolush süpitim bilen, Teshkilatimizning bir yilliq xizmetliridin özem yalghuz dokilat bérip ötimen.


Ötüp ketken bir yilda ishligen asasliq Xizmetler töwendikiche:


1-Sherqiy Türkistan Birliki Teshkilati Quruldi

2007 – yili 5 – ayning 19 - küni Dunya Uyghur Qurultiyi Ijraiye komitètining Muawin reyisi Ablikim Idris ependi, Qurultayning bash katipi, Yawrupa Sherqiy Türkistan birliki Teshkilatining reyisi Dolqun Eysa Ependi, Qurultayning Muawin bash katipi Ekrem Hèzim ependi, Qurultay Ichkiy Ishlar komitèti mudiri Abdujèlil Emet ependi we Qurultay Neshriyat – Teshwiqat Merkizining mudiri Abdujèlil Turan ependilerning qatnishishi bilen Gèrmaniyining Frankfurt Shehride Sherqiy Türkistan Birliki Teshkilatini qurush murasimi ötküzüldi. Frankfurt shehridiki Diyanet Ishliri Türk Islam Birliki teshkilatining paaliyet merkizide ötküzülgen bu yighingha Frankfurt shehride yashawatqan Korash Atahan ependi bashchiliqidiki Frankfurt Uyghurliri, Etrap rayunlarda yashawatqan Uyghurlar ishtirak qilghandin sirt, Türkiye we Fransiyidin kelgen mèhmanlarmu küzetküchi süpitide qatnashti.

Frankfurt Uyghurliri uzundin buyan Frankfurt shehri we uning etrap rayonlirida tarqaq yashawatqan Uyghurlarni bir arigha keltürüp, Dunya Uyghur Qurultiyi din ibaret bir bayraq astigha jem qilish arqiliq, Uyghur milliy herikiti üchün bir ülüsh töhpe qoshush arzulirini ipadilep kelgen bolup, Dunya Uyghur Qurultiyi ning qollap quwetlishi bilen bu arzu 19 – may küni resmi emelge ashti.

2006 – yili Noyabirda ötküzülgen 2 – nöwetlik Dunya Uyghur Qurultiyi siyasiy komisiyun qararining 3- maddisida „ Dunya Uyghur Qurultiyi Sherqiy Türkistan xelqining Azatliqi, Dèmokratiyisi we Insani heq-hoquqi üchün chet`ellerde paaliyet èlip bèriwatqan barliq teshkilatlarni Dunya Uyghur Qurultiyi terkiwige kirishke we pütün paaliyetlirini Dunya Uyghur Qurultiyi belgiligen pirinsiplar boyiche èlip bèrishqa chaqiridu. Türlük sewepler bilen hazirghiche Dunya Uyghur Qurultiyi terkiwige kirmigen teshkilatlar kèchikkende 2007-yili 5-ayning 1-künidin burun, Dunya Uyghur Qurultiyi terkiwige kirish üchün yazma iltimas tapshurushi kèrek. Dunya Uyghur Qurultiyi terkiwige kirish üchün iltimas qilghan teshkilatlar Dunya Uyghur Qurultiyi teptish hey`iti we ichki ishlar komitètining tekshurushidin ötüp, Ijraiye hey`etliri teripidin maqullanghandin kiyin, Dunya Uyghur Qurultiyi reyisining testiqi bilen Dunya Uyghur Qurultiyigha qobul qilinidu.“ dep körsütülgen bolsa, 4 – maddisida „ Mewjut teshkilatlarning süpitini yuquri kötürüsh we teshkili birlikimizni qoghdash üchün, yengidin Teshkilatlarning qurulushigha yol qoyulmaydu. dawa èhtiyaji bilen yèngidin teshkilatlar qurushqa ijtiyaj tughulghan dölet we rayunlarda peqet Dunya Uyghur Qurultiyining maqulliqi we hemkarliqi bilenla yèngi Teshkilat qurushqa bolidu. Bu prinsipni ret qilip, Dunya Uyghur Qurultiyining ijazitisiz qurulghan teshkilatlarni Dunya Uyghur Qurultiyi ètirap qilmaydu we bu teshkilatni Dunyagha Sherqiy Türkistan dawasini temsil qilish salahiyiti yoq, dep jakalaydu.“ dep körsitilgen idi. Frankifurttiki Uyghur jamaiti Dunya Uyghur Qurultiyining bu barliq pirinsiplirigha emel qilish iradisini ipadilidi.

Frankfurttiki Uyghur wekilliri we Dunya Uyghur Qurultiyi rehberliri uzun bes – munazire hem muhakimilerdin kèyin, omumi birlikni nezerde tutup Frankfurt shehride qurulghusi teshkilatni Sherqiy Türkistan Birliki Teshkilati qilip qurushni qarar qildi. Yighingha qatnashqan 19 neper resmi wekilning qol kötürüp birdek testiqlishi bilen teshkilatning nami: „Sherqiy Türkistan Birliki Teshkilati“ qilip belgilendi.

Yighin ishtirakchiliri teshkilatning Idare hey`itini saylash ishini Dèmokratik usulda qol kötürüp awaz bèrish sheklide èlip bèrishni qarar qildi. Saylamgha awaz qoshush salahiyitige ige 14 neper wekil belgilendi. Yighinni Dunya Uyghur Qurultiyi bash katipi, Yawrupa sherqiy Türkistan Birliki Teshkilatining Reisi Dolqun Eysa ependi bilen Qurultay Ichkiy Ishlar komitètining mudiri Abdujèlil Emet bashqurdi. Saylam tamamen Dèmokratik pirinsiplargha emel qilghan asasta èlip bèrildi.

Saylam netijiside, Uyghur ziyalisi, yash yazghuchi Korash Atahan ependi "Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati“ ning reyisi boldi. Muawin reyislikke Osman Tursun ependi saylandi. Bash katipliqqa Eli Abdururusul ependi, Fondi reislikige Ötkür Memtimin ependi, Teptishlikke Hemit Qadir ependi saylandi.
Saylam netijisidin barliq wekiller memnun boldi we teshkilat idare hey`itidikilerni qizghin tebriklidi.

Gèrmaniyining Frankfurt shehride „Sherqiy Türkistan Birliki Teshkilati“ ning dunyagha kèlishi dewa sèpimizdiki bir boshluqni toldurdi.


2- Sherqiy Turkistan Birliki Teshkilati Bérlinda Paliyet Ötküzdi

2007- 06- ayning 30-küni „Sherqiy Turkistan Birliki Teshkilati”ning bir qisim ezaliri, Bérlinda oyushturulghan „ Türk Medeniyet Künliri“ paliyitige qatnashti. Bu paliyetni Gérmaniyediki Türk teshkilatliri birlikte uyushturghan bolup, bu medeniyet künini Gérmaniyede 60 yildin béri yashap kéliwatqan türkler özlirining ijtimayi teshkilatlirining yitekchilikide yilda bir qétim ötküzidu. Paliyetning meqsidi türk xelqi ichidiki dostluq, barawerlikni kücheytish, milliy enenillerni qoghdash, eneniwiy adetlerni yash ewlatlargha miras qaldurush, keng jamaetchilik arisida weten-millet terbiyesi élip bérish qatarliqlarni meqset qilidu.
Bu paliyet Gérmaniyening, Siyasiy- Iqtisad, Medeniyet we Maarip merkizi hésaplanghan Bérlin sheherining dunyagha meshhur Brandénbur Quwuqi aldida oyushturulghan bolup, uninggha Gérmaniyening herqaysi sheherliride yashawatqan türkler we Türk dostliri bolup 10 mingdin artuq adem ishtirak qildi.


Bu küni meshhur Brandénburg quwuqi aldida Gérmaniye, Türkiye, Ezerbeyjan, Türkmenistan, Özbekistan Bayraqlirining qatarida ay yultuzluq kök bayriqimu kökte jewlan qilid.Sherqiytürkistan Birliki Teshkilatining ezaliri Ay-yultuzluq kök bayraqlarni kötürüp Brandenburg Quwuqining gherip teripidin paliyet sorunigha ishtirak qilghanda, Brandénburg quwuqining sol teripidiki kochidin milliy qiyapetler bilen jabdunup, daqa-dumbaqlarni chélip, Türkiye xelq usullirini oynap, Türk bayriqini lepilditip, herxil pilakatlarni kötürüp, yüzligen muxpirlarning hemraliqida meydangha kiriwatqan ghayet zor namayishchilar qoshuni bilen uchrashti. Namayishchilar Uyghurning Ay-yultuzlau kök bayriqini körgendin kéyin „Hal bayraqtin Kök bayraqqa salam!“, „ Ya Alla Bismilla, Sherqiytürkistangha Musteqilliq!“, „Sherqiytürkistanliq qérindashlar xush kepsiz!“ „ Ya Alla, Bismilla Uyghurlargha azatliq!“ dep Shuar towlap, insaniyet tarixidin béri minglighan büyük weqelerge shayit bolghan muqeddes Bérlin sheherning asminini lerzige salghan halda meydangha kirip keldi.
“Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati”ning ezaliri bayraqlirini lepilditip we qol pulangshitip Namayishchilar qoshunigha salam berdi. Nex meydanda namayishchilargha hemra bolup meydangha kiriwatqan muxpirlar her tereptin kélip, namayishchilar sépige qoshuliwatqan Uyghurlarni resimge tartti we Sherqiytürkistanning omumiy weziyiti, we milliy herkitimizning chetellerdiki tereqqiyati heqqde qisqa suallarni soridi.


Sherqiy Türkistan Birliki Teshkilatining ezaliri heywetlik namayishchilar qoshunigha qoshulup, „Sherqiy Türkistangha Musteqilliq!“, „Xitaylar wetinimizdin chiqip ketsun!“, „Uyghurlargha azatliq!“dégen shuarlarni towlap paliyt sorunini bashqiche janlanduriwetti. Ular paliyet jeryanidia Sherqiytürkistanning siyasiy weziyitini anglitidighan nechche yüzligen teshwiqat wereqlirini uchrighanla ademge tarqatti we Yawropaning herqaysi jayliridiki axbarat agentliqliridin kelgen jornalistlarning we her millet xelqning sorighan her türlük suwallirigha estayidilliq bilen jawap berdi.


Bu paliyet ettigen saet 9:30 da bashlinip, chüshtin kéyin saet 8:30 ghiche dawam qildi.Bu jeryanda teshkilat ezaliri her bir minutni qoldin bermey, Sherqiytürkistan xelqining dert-hesritini Türk qérindashlargha we Gérman xelqige anglatti. Teshkilat ezaliri Namayish jeryanida yene Sherqiytürkistan milliy herkitining rehbiri, Dunya Uyghur Qurultiyining reyisi Rabiye Qadir heqqide yéqinda Gérmaniyede neshir qilinghan „Rabiye Qadir Biogirafiyesi _ Xitayning 1-nomurluq Düshminining Bayani“ we dangliq uyghur yazghuchisi Zulpiqar yazghan we Türkiyede neshir qilinghan „Sherqiy Türkistanning Köz Yéshi“ dégen kitaplarni teshwiq qildi, we namayishqa ishtirak qilghanlarning diqqitini qozghidi.


Namayish axirlashqandin kéyin, Teshkilat ezaliri hérip-charchighinigha qarimay, Bérlin merkizi Jamesi we Oranien kochisi 189- qorogha jaylashqan Bérlin Türk Ölke ochighi we Berlin Shihitlik Jamesi qatarliq teshkilatlarni ziyaret qildi we bu teshkilatlargha Sherqiytürkistanning ay-yultuzluq jumhuriyet bayriqini hediye qildi we bayraq chiqirish murasimi ötküzdi. Korash Atahan yoqarqi teshkilat ezalirigha sherqiytürkistanning nöwettiki échinishliq ehwallirigha alaqidar maarip, til-yeziq, dininy étiqat, Toghum kontoroli heqide bolupmu yash qizlirimizning béshigha kéliwatqan qabaet heqqide melumat bérip ötti. Teshkilat reyisi Korash Atahan yene ular bilen bolghan uchrushushning axirda tekitlep, Uyghur xelqining siyasiy weziyitige köngül bölüshning xelqaraliq ehmiyitining chongliqini, bolupmu bu ishta Türk jamaétining bash tartip bolmaydighan wezipisining barliqini otturgha qoydi.

3-Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati Gérmaniyege Kelgen Uyghur Senetkarlarni Qarshi Aldi

Xitay hökümiti eziz wetinimiz Sherqiy türkistanda insan qélipidin chiqqan siyaset we qanunlarni ijra qilip, Uyghur xelqining yer yüzidin we tarix bétidin ghayip bolishi üchün, sistémiliq, programmiliq we pilanliq türde ish élip barmaqta. Buninggha egiship, muhajirettiki Uyghur teshkilatliri, Xelqara kechürüm teshkilati, Xelqara insan heqlirini küzütüsh teshkilati, Xelqara wakaletsiz milletler teshkilati, Xelqara xeter astida qalghan xelqlerni qoghdash teshkilati, uningdin bashqa Insan heqliri we kishlik hoquqni himaye qilghuchi teshkilatlar, Xitay hökümitining Sherqiytürkistan xelqini dehshetlik basturuwatqanliqigha yéqindin diqqet qilip kelmekte we Xitay hökümitige Uyghurlar üstidin til-yéziq, maarip, din, medeniyet, iqtisad, tebiéy köpüyüsh, Ékiologiye we ishqa orunlushush qatarliq tereplerde yürgüziwatqan dölet térorini toxtutush, Uyghur xelqining kishlik hoquq we insan heqlirini qayturup bérish heqqdide agahlandurush berip kelmekte.Xitay Hökümitining meqsidi:Xitay hökümiti xelqara jemiyetdin kéliwatqan Uyghurlar heqqidiki siyasiy bésimlardin qurtulush üchün, xelqarada bir yürüsh diplomatiye herketlirini qanat yaydurup, chet-ellerde ewjige chiqiwatqan Uyghur milliy herkitini yoqqa chiqirishqa orunmaqata we her türlük qebihiy tashqi siyasetlerni yürgüzmekte.
Bu qétimqi Uyghur senetkarlirining Yawropada élip barghan paaliyetliri, Xitay hökümiti Uyghur milliy herkitige qarshi qanat yayduriwatqan déplomatiye urushlirining bir misali bolup, Xitaylar Uyghur xelqining naxsha-ussul seniti we kultural alahidiliklirini waste qilip turup, bir tereptin wetinimiz Sherqiytürkistanni ishghal qiliwalghanliqining 58 yilliqini tebriklise, yene bir tereptin Yawropa jamaetige Uyghurlar uchrawatqan milliy bésimni niqaplap körsitishke jénining bériche orunmaqta.Sherqiytürkistanliq Uyghur senetkarliri mushu ayning bashliridin bashlap, Yawropadiki Shwitsiye, Norwegiye, Gérmaniye qatarliq Uyghurlar merkezliship olturaqlashqan we Uyghur milliy herkiti jush urup rawajliniwatqan rayonlarda paaliyet élip barmaqta. Paaliyetler naxsha-ussul nomurlirini körsütüsh, Sherqiy türkistan( Uyghur Aptonum Rayoni)ning xelqimizning milliy mewjutliqigha we yerlik medeniyitige éghir tehdit élip kelgen iqtisadiy tereqqiyati, we tajawuzchi köchmenlerning bayashat hayati, milliy munapiqlarning komménist xitay hakémiyitige bolghan numussizlarche sadaqiti, saxta we niqaplap körsütilgen köp milletlik rayon sepsetisi we yalghandin yasap-jabdunghan Uyghurlar bilen alaqidar bolghan bam-bayashat hayat, Xitay merkizi hökümitining Sherqiytürkistan xelqige qiliwatqan atalmish „ghemxorluqliri“ mezmun qilinghan 10.000din artuq kitap, berishur, Visidiy we sinalghu pilimliri, chet-el tillirida alahide hazirlanghan teshwiqat boyumlirini heqsiz tarqitish, seminariye oyushturush we hersahe zatlirigha axbarat élan qilish qatarliq mezmunlarni öz ichige alghan bolup, bu paaliyetning tigh uchi xelqarada barghanche ewij éliwatqan Sherqiytürkistan milliy herkitige we xelqara jamaetchiliki aldida yüz abroyi éship bériwatqan Meniwiy animiz, Milliy herkitimizning yol bashlighuchisi Rabiye Kader qatarliq aktip siyasiy paaliyetchillirimizge pilanliq türde zerbe bérishke qaritilghan. Sherqiytürkistandin Yawropagha qaniti boghuchlanghan qushtek keltürülüp, Qepezdiki qushtek sayrashqa mejbur qilinghan Uyghur senetkarliri, mushu ayning 25., 26., 27. künliri Gérmaniyening payitexti Bérlinda, 28., 29. künliri Yawropaning sanaet we iqtisad merkizi hésaplinidighan Gérmaniyening dangliq sheherlirining biri bolghan Frankfurt sheheride oyun körsetti we bashqa paaliyetlerde boldi.Xitay Hökümitining Élani: Xitaylarning Gérmaniye Muhajirlar birliki, Gherbiy Zhungguo muhajirlar itippaqi qatarliq ikki teshkilati namidin 2007-yili 20-Aughustta chiqarghan Uyghur senetkarlirining Gérmaniyening Frankfurt sheheride 29. Sentebirde qoyilidighan oyuni heqqidiki élan mawzusi „Gérmaniyediki Xitay muhajirlirining, Xitay Jumhuriyitining qurulghanliqining 58 yilliqini tebriklesh Konsert axshimi“dep yézilghan. Sherqiytürkistan naxsha-ussul ömiki élip baridighan bu paaliyetni Xitay dölitining Frankfurttiki bash konsulxanisi teshkilligen bolup, bu paaliyetke sherqiytürkistandin kélidighan 50 tin artuq ademning qatnishidighanliqi, bedeiyliki yoquri, mezmuni mol bolghan „Güzel Qizchaq“, „ Güllük Belwagh“, „ Uyghur Kilassik ussuli“, Qosh Kishlik Ussul“ „Anar Güli“, „Balajan“ , „Yaylaq Axshimi“ we Xitay térorist hakimiyetning wetinimiz Sherqiytürkistanni mustemlike qilinghan künini, Uyghur senetkarlirini xorlash shekli bilen, démokiratiyening böshügi hésaplanghan Yawropada medihiyleydighan, qoyuq kommenistik puraqtiki „ Bexitiyar künler“ qatarliq 14 tin artuq nomur körsütilidighanliqi, oyunning bir yérim saet etrapida dawamlishidighanliqi yézilghan bolup, oyun körsitidighan senetkarlarning mutleq köp qismi Uyghur millitidin bolsimu, „Uyghur“ dégen nam héch bir yerde tilgha élinmighan. Bu konsert kéchilikige kirmekchi bolghanlarning 10.Sentebirdin awal Xitay bash konsulxanisihga isim-familisi, alaqilishish adérisi, Fakis numeri we imzasi qatarliqlarni melum qilip, konsulxanining alayide ijazetnamisige érishkendin kéyin oyun meydanigha kireleydighanliqi bildürülgen we shu arqiliq Yawropada yashawatqan Uyghurlarning öz xelqining naxsha-ussul senitidin zoqlinishini siyasiy yaman gherez bilen chekligen. Bérlindiki setchilik:Xelqarada Sherqiytürkistanning milliy herkitige temsilchilik qiliwatqan, Uyghur jamaetchiliki arisida yoquri abroygha ige Dunya Uyghur Qurultiyi, Meniwiy animiz we qurultayning reyisesi Rabiye Kader xanimning chaqriqi bilen, Öz xelqimiz ichidin yitiship chiqqan, Uyghur xelqining medeniyitini dunyagha namayend qiliwatqan, Xitay hakémiyiti teripidin tili turup gacha, közi turup kor, quliqi turup gas qiliwétilgen talantliq we iqtidarliq senetkarlirimizni qizghin qarshi élish we Xitay hökümitining Uyghur senetkarliri wastiside yetmekchi bolghan siyasiy hélisining eptibeshirisini échp tashlash meqsidide, Shiwétsiye Uyghur kommétiti, Norwegiye Uyghur Kommétiti, Gérmaniyediki „Yawropa Sherqiytürkistan Birliki“ “Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati” qatarliq teshkilatlarning organize qilishi bilen alahide paaliyetlerni teshkillidi. Mushu ayning 25- küni Dunya Uyghur Qurultiyining orunlashturushi bilen, Yawropa Sherqiytürkistan Birliki teshkilati we Sherqiytürkistan Information Merkizi bir goruppa kishini Gérmaniyening payitexti Bérlin sheherige ewertip, Sherqiytürkistanliq senetkarlarni qarshi aldi we Xitay hökümitining uyghurlar üstidin yürgüziwatqan érqiy tazilash siyasitige naraziliq bildürdi.Yawropa Sherqiytürkistan birligidin Bérlingha berip paaliyet körsetkenler, intayin teste oyun meydanigha kirish imkaniyitige érishti. Ular Uyghur senetkarlirining yawropagha kelgenlikini qarshi élish yüzisidin, senetkarlirimizgha gül textim qilghanda, bezi Uyghur senetchilliri gül textim qilghuchilar bilen salamlishish we körüshüshni ret qildi. Bezilliri gülni teqdim qilghuchidin élip, set bir qiliq bilen tamashibinlar terepke étiwetti, bezilliri teqdim qilinghan güllerni élip, tamashshibinlar aldida, soghatni exletxanigha tashliwetti.Xitay hökümiti teshkilligen erkinlik we démokiratiyedin mehrum, saxtapezlik bilen yasap jabdunghan bu heriketning Gérmaniye xelqi aldida chawisi chitqa yéyildi. Medeniyet we insaniliqqa qarshi bu herketler Xitay dölitining xelqara déplomatiye sahesidiki yüz abroyini töküpla qalmay, Uyghur xelqining jümlidin Uyghur senetkarlirining qanchilik bir éghir siyasiy rijim astida yashawatqanliqini ashkarilap berdi we Yawropaliqlarning we her sahe Uyghur jamaetchilikining éghir naraziliqini meydangha keltürdi. Undin bashqa Xitaylar bu oyungha qatnashqanlarni resim we herketlik süretke tartip, oyungha „Oghrining yüriki pok-pok“ dégendek pissixik haletni ipadilep, her türlük usullar bilen uyghurlargha tehdit sélip, tamashshibénlar aldida qattiq yüzini tökiwaldi. Uningdin bashqa xuddi Shiwétsiye we Norwégiyedikige oxshashla Sherqiytürkistanliq senetkarlarni Yawropada yashawatqan qérindashliri bilen erkin alaqe qilghili qoymighandin bashqa, ularni oyun körsetkendin bölek waqitta xuddi siyasiy mehbuslardek öyning ichige soliwélip, kochilarda özi xalighan shekilde sayahet we soda sétiq qilghili qoymidi. Yawropada yashawatqan Sherqiytürkistan xelqi öz qérindashlirini, Uyghur xelqining méhmandostluq enenisi boyiche öylirige teklip qilip, qondurup we méhman qilishni, héch bolmisa ular bilen salam-saet qilishni oylighan bolsimu, rehimsiz xitaylar ularning bu meqsetke yétishige yol qoymidi.Merhaba Sherqiytürkistanliq Qérindashlar!:Mushu ayning 28-küni kechte Sherqiytürkistanliq senetchiler Gérmaniyening Frankfurt sheherining Éshborin rayonigha jaylashqan Mérkuriy Hotélgha yétip keldi.Ular Hotelgha yétip kélishtin awal Frankfurttiki “Sherqiytürkistan Birliki teshkilati” ularni kütiwelish we qarshi élish heqqide birqisim teyarliqlarda bolghanidi.Uyghur senetkarliri bir ademge ikkidin toghra kélidighan Xitay istixbarat idarési dayirilirining qattiq konturulliqi astida, nishanlanghan Hotélgha yétip kelgende, Ishghal astidiki eziz wetinimiz, Sherqiytürkistanning ay-yultuzluq kök bayriqi taqalghan heshemetlik Mérkuriy hoteli ularni qizghin kütiwaldi.Xitaylar qattiq sarasimge chüshti, jiddiy shekilde uyghur senetkarlarni qorshiwelip, ularni charwini heydigendek aldigha sélip binaning ichige ekkirip ketti we shexsiy yataqlirigha kirishke ruxset qilmay, bir öyge soliwaldi we Gérmaniye saqchillirigha, Amanliq qoghdash orunlirigha we Xitay dölitining Gérmaniyediki elchixana we konsulatlirigha télifon échishqa bashlidi.Ular chaqrip kélishni xalighan ademler meydangha yétip kélip bolghiche bolghan 2-3 saet waqit dirammatik bir shekilde ötti. Xitay elchixanisining ademliri Germaniye hökümitidin bayraqni chüshürüsh we Sherqiytürkistan Birliki teshkilatining bu herkitige chek qoyushni qattiq telep qildi. Uzaq ötmeyla Uyghur senetkarlirigha hemra bolup kelgendin bashqa 30-40 gha yéqin xitay bu meydangha toplandi.

Sherqiytürkistan Birliki Teshkilatining ezaliri pursetni ching tutup Gérmaniye helqige, siyasiy-qanun tarmaqliridin kelgenlerge Uyghur xelqining nöwettiki échinishliq siyasiy teqdirini anglatti we yüzge yéqin xitay aldida jasaret bilen qarshiliq körsütüsh rohini ipadilidi. Gérman saqchilliri ularning yolsiz teleplirini aldirap orundimidi. Ular Gérmaniyening démokirattik qanun döliti ikenlikini, Gérmaniye puqralirining yighilish ötküzüsh, namayish qilish, erkin pikir bayan qilish, hökümetni tenqitlesh erkinliki barliqini, özlirining Uyghur teshkilatini bu yerdin chiqirish hoquqining yoqluqini, bu ish toghruluq hökümet we u Hotélning shexsiy égisidin meslihet almisa bolmaydighanliqini éytip, xitay déplomatlirining hakawur, küreng, soghaq we yéqimsiz inkaslirining éghir dekkisini berdi we bizge medet bérip, bu elbette silerning heqqinglar, emma hökümet yaki Bina igisi silerning bu yerdin chiqip kétishinglarni telep qilsa, siler choqum bizge masliship berishinglar kérek dép, teshkilat ezalirigha semimiy we yeqishliq pozitsiye bildürdi. Axirda hotélning shexsiy égisining qarari bilen, teshkilat ezaliri bayraqni binadin chüshürüp we égiz kötergen péti, xitaygha bolghan nepriti we gheziwini ipadiligen shekilde binadin uzaqlashti.Mushu ayning 29- küni yeni Shembe küni Sherqiytürkistanliq Uyghur senetkarlar Frankfurt Sheherining Gherbiyshimal rayonidiki Zaalbau Titus-Forum dégen Gérmaniyening oxshimighan sheherliridin oyun körüsh üchün kelgen 100ge yéqin Uyghurning kirishi qetiy meniy qilinghan téyatirxanida 500-600 ge yéqin Xitay tamashibinigha oyun körsetti. zalning teng yérimi bikar bolsimu, Xitay hökümiti tinch shekilde oyun körüshni xalaydighan Gérmaniyede yashawatqan Uyghurlargha öz millitining naxsha-ussulidin zoqlunishqa imkan bermeydighan, herqandaq bir insanning könglini perishan qilidighan bu bir meydan oyun Sherqiytürkistan tarixigha qara xet bilen yézilghusi. Meydangha tamashibin süpitide kelgen emma zalgha kirish imkaniyitige ége bolalmighan ghezeplengen Uyghurlar, bina siritida Sherqiytürkistanning ay-yultuzluq dölet bayriqi we “Sherqiytürkistandin Kelgen Senetkarlarni Qarshi Alayli!“ dégen pilakatni kötürüp qizghinliq bilen namayish qildi.Xitaylar bina ichidiki penjirilerdin namayishchilarni herketlik we poto süretlerge tartip qattiq heywe körsetti we Uyghurlarning kishlik hoquqi we insan heqlirige Gérmaniyede turupmu yene bir qétim éghir ziyan saldi.Namayishchilar Gérmaniye saqchilliri we amanliq qoghdighuchi orunliridin, Gérmaniye hökümitining bundaq meselilerde ikki xil ölchem qollanmasliqni, xitayning démokirattik dunyadimu Uyghurlarni buzek qilishigha yol qoymasliqini, bu munasiwet bilen Xitay dölitige bésim qilishini telep qildi.Namayishchilar bir tereptin, „Uyghurlargha Erkinlik!“,” Xitaylar Sherqiytürkistandin chiqip ket!“, „ Bizge démokiratiye we erkinlik kérek!“, „ Yashisun Uyghurlar!“ , „ Yoqalsun Xitay Tajawuzchilliri!“ „ Uyghur Senetkarlirining Yawropagha kélishini qarshi alayli!“ dégendek shuarlarni towlashti we Xitayning sherqiytürkistanda yürgüziwatqan xelqara qanunlargha xilap, wehshiyane herketlirini pash qilidighan teshwiqat matériyallarni mikropon bilen oqudi we kochidin ötiwatqanlargha tarqatti.Bu namayish Gérmaniye waqti saet 18:00 de bashlinip 21:00 axirlashti.Namayish bashtin axir tertiplik we netijilik boldi. Bolupmu Dunya Uyghur Qurultiyidin namayishqa qatnishish üchün 400 kilométirdin artuq yol bésip, Jenuptiki sheher Münchendin kelgenler namayishchilarni téximu janlanduriwetti. Namayish tertiwige messul bolghan Gérmaniye saqchillirining sani alahide köp bolup, ularning namyishchilargha tutqan pozitsiyeside az- tola qattiq qolluqnimu köriwélishqa bolatti. Namayish axirlaship, bayraq we pilakatlirimizni yighushturup bolghandimu zalgha yéqinlishishimizgha yol qoymidi. Köriwélishqa boliduki Xitay hökümiti bu qétimqi namayish meseliside Gérmaniye hökümitige bésim qildi, Gérmaniye hökümitimu Xitaylarning Uyghurlargha qaratqan pashistik siyasitige hemtawaq bolghan shekilde yéshil chiraq yéqip berdi. Xelqarada Uyghur milliy herkitining tonulishigha egiship, Birleshken döletler teshkilati, Yawropa Itipaqi we Amérika bashliq démokorattik gherp döletliri 2008-yilda Xitay dölitide ötküzilidighan Olimpiyatni waste qilip, xelqara sehnilerde Uyghurlarning heq-hoquqlirini kötürüp chiqip, Xitay dölitige éghir bésim qilmaqta.Xitay hökümiti uyghurlar üstidin yürgüziwatqan érqiy tazilashqa chétilidighan jinayi qilmishlirini xelqara jamaetchilik aldida yoshurup qélishni meqset qilip, „Uyghurlar Sherqiytürkistandiki bir yerlik bextiyar xeliq, ular öz til-yéziqini, medeniyitini, diniy étiqadini, maaripini Xitay millitige oxshashla saqlap qaldi we tereqqiy qilduriwatidu, biz milletler ottursidiki munasiwetlerni, xelqara jemiyetning démokirattik ölchemliri asasida yürgüziwatimiz“dep biljirlap, eziz wetinimzdiki wehshiylerche yürgüziwatqan tughum konturoli we buwaqlar qirghini, Xorluqqa uchrawatqan ana-balilar meselisi, siyasiy we diniy herketlirimizge qaritilghan pashistik siyasiti, éghir iqtisadiy kirzis, ishsizliq, dölet téroriy höküm süriwatqan siyasiy atmospura, türkümlep ölüm jazasigha uchrawatqan Uyghur yashlirining échinishliq teqdiri, Xitay ölkillirige tuwar ornida toshulup, qullar emgikige yaqilanghan mesum qizlar pajiyesi we künsayin éghir tehditke uchrawatqan Uyghur tili we maaripi , Uyghur xelqining siyasiy hoquqsizliqi we namratliqi qatarliqlarni yoshurmaqchi boliwatidu.


4- Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati Frankfurtta Bagh Seylisi Orunlashturdi

2007- ayning 11 - küni Sherqitürkistan Birliki Teshkilati Gérmaniyening Frankfurt sheheriki Heinrish-Krafts-béghida barliq ezalarning ishtirak qilishi bilen kolliktip paaliyet élip bardi. Bu qétimqi paaliyetke, bu teshkilatning ezaliri Ayilisi bilen qatnashqandin bashqa, Dunya Uyghur Qurultiyi we Yawropa Sherqiy Türkistan Birliki we Türk diyanet ishlar teshkilati qatarliqlardinmu muhim wekiller ishtirak qildi.


Bu paaliyet, Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati qurulghandin kéyin élip barghan teshkilatning qurulghanliqini tebriklesh, Xitayda ötküzilidighan 2008-yildiki xelqara olimpik tenterbiye herkitige naraziliq bildürüsh we Xitay hökümitining wetinimiz Sherqiytürkistanda yürgüziwatqan diniy, kultural we érqiy qirghinchiliqigha bolghan qarshiliqini ipadilesh üchün, Dala seylisi namida élip bérilghan chong tiptiki paaliyetlirining biri bolup, 11-Awghgust saet 11:00 de bashlinip, kech saet 20:00 giche dawam qildi.


Bu paaliyetke Sherqiytürkistan Birliki Teshkilatining muawin reyisi Osman Tursun ependi riyasetchilik qildi. Paaliyet yighin échish , kultur tüsini alghan Sherqiy Türkistan yimeklirini teyyarlash we uni öz-ara tonutush, balilar teyyarlap kelgen ijadiyet we sennet eserliridin zoqlunush, zéhin sinash musabiqisi qatarliq birqanche qisimgha ayrilip élip bérildi. Birinchi qismida yeni paaliyetning yighin qismida, teshkilat reyisi Korash Atahan ependi, bu paaliyetke hertürlük seweplerdin qatnishalmighan Uyghurlarning meniwiy anisi, milliy herkitimizning yolbashchisi, Dunya Uyghur Qurultiyining reyisesi Rabiya Qadir xanim, Dunya Uyghur Qurultiyining bash meslihetchisi Erkin Aliptékin we Dunya Uyghur Qurultiyi ijrahiyye kommétitining wakaletchi reyisi Enwerjan qatarliqlarning paaliyet ehlige yollighan qizghin salimini we özining teshekkurini bildürdi. U yene, bu yéngi teshkilat qurulghandin kéyinki ishlengen xizmetler, bu qétimqi paaliyetning meqsidi, we kélicekte ishlenmekchi bolghan xizmetlerni qisqiche bayan qilip ötti. Yighinning küntertiwige asasen Dunya Uyghur qurultiyining bash katiwi, „Yawropa Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati“ning reyisi Dolqun Eysa, Dunya Uyghur Qurultiyining pondi reyisi we Yawropa Sherqiy Türkistan birlikining muawin reyisi Ablimit Tursun qatarliqlar sözge teklip qilindi. Ular sözide ayrim-ayrim halda Sherqiytürkistan milliy herkitining nöwettiki weziyiti, Dunya Uyghur Qurultiyi ijrahiyye kommététining kéngeytilgen 2-qétimliq yighinining rohi we bu teshkilattin Dunya Uyghur Qurultiyining kütüdighanliri qatarliqlarni otturgha qoydi. Bolupmu bu ikkeylenning, milliy inqilawimizning kélichigi we birlik, ittipaqliq heqqide éytqanliri paaliyet ehlining qizghin alqishigha sazawer boldi. Ular yene, bu teshkilatning tereqqiyatigha paydisiz tesir körsütiwatqan amillarni tilgha élip, Xitaylar milliy herkitimizge qandaq zerbe bériwatqan bolsa, bizningmu küchimizni birleshtürüp, ish buziwatqan, teshkilat xizmetlirining qurulishigha yaman tesir körsütiwatqan, kazzapliq qilip demokirattik döletlerni we öz qérindashlirini aldawatqanlargha zerbe bérishimizning zürüllikini otturgha qoydi. Paaliyetning ikkinchi qismida Balilar programmisi élip bérildi. Bu prorammida millitimizning kilichiki bolghan balilargha alahide ehmiyet bérilgen. Bu paaliyetke qatnashqan balilarning kichiki 1 yash, chongi 16 yash etrapida bolup, 1) Bu jeryanda balilar özliri ijat qilghan ilmiy, edebiy eserlerni we meshhur shierlarni diklimatsiye qilidi, naxsha éytip, ussul oynidi. balilarning milletperwerlik, wetenperwerlik, meripetperwerlik timisidiki eserliri, emdila méngishni we sözleshni ügengen kichik dostlarning qiziqarliq heriketliri keng paaliyet ehlini qattiq tesirlendürdi. 2) Bu jeryanda yene wetinimiz, millitimiz, milliy düshminimiz, dinimiz, medeniyitimiz, tilimiz we milliy herkitimiz heqqide zéhin sinash musabiqisi élip bérildi.Bu jeryanda balilardin millitimiz nime, qeyerdin kelduq, bu bayraqni tunamsiz, bu nimining belgüsi, biz nime üchün chetellerde sergerdan, dinimiz nime, muqeddes kitawimizning ismi nime, kim qurani kerimdin parchilarni oquyalaydu? dégendek suallar soraldi. Eqilliq, zirek Uyghur balilirining jawapliri anglap ötüldi. 3)Balilargha Putbol, Tiktaktop, tanidin sekresh paaliyetliri uyushturuldi.Balilar programmisigha qatnashqan kichik dostlargha ilham we medet bolsun üchün, bu paaliyette aktip rol alghanlarning ijadiy eserliri we nomerliri bahalap chiqilip, birinchi, ikkinchi, üchünchi derijilerge ayrilip Germaniyediki Aliptekin terbiylesh merkizi namida mukapat tarqitip bérildi. Bu paaliyet Gérmaniyede hazirghiche élip bérilghan paaliyetler ichide kölimi bir qeder chong, mezmuni mol, milliy mewjutluqimizni saqlap qélishta riyal ehmiyeti küchlük, kilichigimiz bolghan Sherqiytürkistan balilirigha maddiy-meniwiy tereplerdin alahide éghirliq bergen we ana balilar eng köp qatnashqan bir heriket boldi. Paaliyetke qatnashqan sherqiytürkistanliqlar, Germaniyede yashawatqan Türkler we Germanlar eziz wetinimz Sherqiy Türkistan, millitimiz Uyghur, dinimiz Islam we milliy herkitimiz heqqide keng bilimlerge érishti.

5-„Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati“ Héyitlash Pa'aliyiti Élip Bardi

2007 - yili 10 - ayning 15 – küni Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati qurulghandin béri, Dunya Uyghur Qurultiyining yétekchilikide bir tereptin Sherqiytürkistan xelqining siyasiy teqdiri üstide jiddiy kétiwatqan siyasiy dawayimizgha paydiliq paaliyetlerni qanat yaydurup, yene bir tereptin Gérmaniyede yashawatqan qérindashlirimiz we dostlirimiz bilen öz-ara chüshünüsh hasil qilip, siyasiy dawayimiz we weten siritidiki musapirliq hayatimizni mol mezmunluq we köngüllük ötküzüshke alahide köngül bölüp kelmekte. Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati idare heyyiti Ruzi héyit mezgilide bir qisim ezalar bilen birlikte Frankfurttiki Merkizi Jamede namaz qildi we héytlash paaliyiti élip bardi. Bu paaliyetke qatnashqanlar Frankfurt sheheri we sheher etrapida yashawatqan sherqiytürkistanliqlardin Dunya Uyghur Qurultiyigha wakaliten qizghin hal-ehwal soridi, Meniwiy animiz Rabiye Qadirning héytliq salimini yetküzdi we yéngidin qurulghan bu teshkilatning ishlengen we ishlenmekchi bolghan xizmetliri heqqide ammidin pikir aldi we balilargha sowgha textim qilishti. Idare heyyet ezaliri buningdin kéyin qilmaqchi bolghan siyasiy we medeniy paaliyetlerni, bolupmu teshkilatning ana-balilar heqqide yolgha qoymaqchi bolghan progirammiliri heqqidiki qiyaslirini bir qur otturgha qoyghanda, söhbet téximu ewjige chiqti. Teshkilat ezaliri diniy étiqadimiz, tilimiz we örpi-adetlirimizni saqlap qélishning hemmidin muhim ikenliki, Uyghur balilirini uyghur kimlikide terbiyelep chiqishning milliy herkitimizge körsütidighan ijabiy tesirini ayrim-ayrim halda otturgha qoydi. Ular bir milletning mewjut bolup turishida ti-yéziq, diniy-étiqat, örpi-adet we qayide-yosun intayin muhim bolghachqa, xitay hökümiti xelqimizning bu türdiki alahidiliklirini yoq qilish üchün pilanliq, sistémiliq herket qilmaqta.Xelqimiz shunche zulum astida turupmu, tajawuzchi hökümet teripidin zorlap téngiliwatqan bir qatar siyasiy bésimlargha bash egmeywatqan yerde, biz démokirattik döletlerde yashap turughluq kelgüsi ewlatlirimizni qutuldurup qélish yolida az-tula méhnet singdürmisek, nex milliy düshminimizning oylighinidek ish qilghan bolidikenmiz, insaniyliqtin, dindin we imandin uzaqliship kétidikenmiz, déyishti.Paaliyetke qatnashqanlar teshkilatimiz oyushturghan bu héyitlash paaliyitige yoquri baha berdi. Ular „Biz bu qétim özimizni xuddi wetende turiwatqandek hés qiliwatimiz, musapirchiliqni unuttuq, balilirimizmu ata-animizdin bashqa tagha we hammilirimizmu barken, dep qélishti we ghéripliq hésiyatidin qutulup, chirayigha külke keldi.“, „Bolsa mundaq paaliyetlerni köprek teshkillep anilar we balilarning qerellik uchrushishini emelge ashurush üchün tirishchanliq körsetsenglar téximu yaxshi bolatti dep, teshkilatqa özlirining izgü armanlirini bildürdi. Idare heyyitidikiler yene héyitlash dawamida teshkilat ezeliri bilen milliy herkitimizning nöwettiki weziyiti heqqide bes-beste pikir bayan qiliship, muhajirette yashawatqan her bir wetendashning milliy dawadiki bash tartip bolmaydighan burchini bir qedem ilgirligen halda aydinglashturiwaldi. Bir qisim aktip teshkilat ezeliri nöwette teshkilatning xizmitide saqliniwatqan meselilerni tengqidiy shekilde otturgha qoyup, teshkilat dayirisidiki wetendashlargha, teshkilatning qurulishining ehmiyitini téximu janliq anglitish lazimliqini, ularning aktipchanliqini qozghash yollirini otturgha qoyushti we teshkilatni qollap kéliwatqan aililerni ziyaret qilip, ularning her türlük tirishchanliqliri üchün idare heyyitidikiler bilen birlikte Dunya Uyghur Qurultiyi namidin rexmet éytti.



6-„Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati“ Frankfurtta Jumhuriyitimiz Qurulghan Künini Xatérlidi (2007.11.13)

Eziz wetinimiz Sherqiytürkistanda tajawuzchilarning esirlep boyunturuqi astida yashap kelgen Uyghurlar özi bilen teqdirdash we qan-qérindash bolghan xelqler bilen uyultashtek itipaqliship, xorluq we numus astida qalghan wetenning azatliqi, xelqning hörlüki üchün hayat-mamatliq küresh qilip, 1933-yili 12- Noyabérda „Sherqiytürkistan Islam Jumhuriyiti" we 1944-yili 12-Noyabérda „Sherqiytürkistan Jumhuriyiti" qatarliq ikki jumhuriyetni qurup, dunyagha jakarlighanidi.Gerche bu ikki Jumhuriyet hazirghiche mewjut bolalmay qalghan bolsimu, Uyghur xelqining zulumgha menggü bash egmeydighan jenggiwar xelq ikenlikini bügünki kündimu dunyagha namayen qilip, tarix betliride julalap turmaqta.
Xelqimiz ikki qétimliq jumhuriyitimiz dunyagha kelgen bu künni, kelgüsige bolghan cheksiz ümüt we ich-ichige patmaydighan shirin hés-tuyghular bilen xatérlep kelmekte.Shu seweptin mushu ayning 12-küni yeni Düshenbe küni, „Sherqiytürkistan birligi" teshkilatining bir qisim ezaliri birlikte Gérmaniyening Frankfurt Sheheride, Jumhuriyet bayram künimizni xatérlesh paaliyetlerni élip bardi.


„Sherqiytürkistan Birliki teshkilati" ning bu paaliyetke qatnashqan ezaliri deslepte Frankfurtiki xitay konsulxanisining aldigha bérip, Dunya Uyghur qurultiyi yollighan Sherqiytürkistanda xitaylar keltürüp chiqiriwatqan kishlik hoquq we insan heqliri, démokiratiye we milliy mewjutluqimiz meseliliri heqqide hazirlanghan birqanche türlük teshwiqat matériyallirini, konsulxanagha kiriwatqan we chiqiwatqan yawropaliqlargha tarqiltip we ular sorighan türlük suallargha jawap bérip, Xitay konsulxanisidikilerge , xitay tajawuzchilirigha bolghan ghezep-nepritini, yawropaliqlargha özlirining kélichekke bolghan cheksiz ishenchisini ipadilidi.
Teshkilat ezaliri uningdin kéyin bu sheherdiki Giyotiy Univérsitéti qorasigha bérip, Oqutquchi-oqughuchilargha Sherqiytürkistanda Xitay hökümitining diniy étiqat, maarip, ishqa orunlushush, pilanliq tughut, köchmen yötkesh, bazar igiliki we iqtisadi tereplerde yürgüziliwatqan, yerlik milletlerni érqiy yoqulushqa mejburlaydighan, rayon we dunya bixeterlikige bérip chétilidighan, xelqara qanunlargha asaslanghanda dölet térori we kéngeymichilik hésaplinidighan siyasetler keltürüp chiqiriwatqan bir qatar tiragédiyiler ekis ettürülgen teshwiqat matériyallirini tarqatti we bir qisim Oqutquchi-oqughuchilargha ishning tepsilatini anglatti. Bu matériyallarda yene Xitay hökümitining wetinimiz Sherqiytürkistanda we xoshna döletlerde yürgüziwatqan, Uyghur xelqini qul qilidighan we érqiy yoqulushqa mejburlaydighan we merkizi asiya boz qirlirigha köz tikip, kingeymichilik qilishqa hazirliniwatqan bir qatar jinayi siyasetlirining sirliri dadil otturgha qoyulghan.


7-Xitay Hökümiti „Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati“gha Ziyankeshlik Qildi

2007 - Yili mayda Gérmaniyining Frankfurt shehiride "Sherqiy Türkistan Birliki teshkilati" qurulghan idi. Halbuki, mezkur teshkilatning qurghuchisi hem teshkilatning reyisi Korash Atahanning bildürüshige qarighanda, teshkilat ezaliri öz teshkilatini Gérmaniyide qanuniy enge aldurush iltimasini qilghan.Iltimas qilinip uzaq ötmey, Gérmaniyening Hessen ölkisidiki sot, edeliye, saqchi we munasiwetlik organlar bu teshkilatning testiqlinish resmiyetlirini ötewatqanda kütülmigen yerdin, bu teshkilat heqqide yaman xewerlerni tapshurup alghan.


Éniqlanghan ehwallardin qarighanda Xitay hökümiti bu teshkilatning qurulghanliqidin intayin tizlikte xewer tapqan. Shu munasiwet bilen Xitay hökümiti Gérmaniye dayirilirige bu teshkilat heqqide bésim ishlitip, bu teshkilatini, térror arqa körünüsh bar, testiqlashqa bolmaydu, dep ipade bildürgen.Xitaylar yene, bu teshkilat testiqlansa xelqara ténchliqqa tesir yétidu, Gérmaniyegimu köp awarichilik keltüridu dep, biljirlighan. Shu arqiliq bu teshkilatning öz aldigha, qanuniy resmiyetlirining ötülishige éghir tosqunluq qilghan.


Netijide qanche aylap tepsiliy tekshürüsh élip barghan Gérmaniye hökümiti, "Sherqiy Türkistan Birliki Teshkilati"ni qanuniy jehettin testiqlap, Xitaylarning Téror sewebidin Uyghur xelqige qaratqan pashistik siyaset we qanunlirining rezil epti-beshirisini échip tashlighan.
Yillardin béri Xitay hökümiti Atalmish térorizimgha qarshi zeherlik qamchisini Uyghur xelqining béshida oynutup, xelqimizni medeniyet jehettin arqida qaldurush, diniy jehetin bixutlashturush, tebéiy köpiyishige tosqunluq qilish, siyasiy jehettin hoquqsizlashturush we iqtisadiy jehettin namratlashturiwétish siyasetlirini qollunup, qanunsiz tutqun qilip, türkümlep ölümge buyrup, insaniy heq-hoquqlirimizni bolishiche depsende qilip, xelqara jamaetke set körsütüp kelgenidi.
Mana emdi öz xelqining kishlik hoquq we insan heqiliri hem musteqil we hör yashishi üchün xelqara qanunlar asasida we démokirattik shekillerde paaliyet élip bériwatqan bir teshkilatini Yawropaliqning köz aldidila "téror" nami bilen qarilap, özining neqeder saxtapez we yalghanchi, bashqilargha xalighan shekilde qara chapliyalaydighan héliger bir hökümet ikenlikini ispatlap, xelqara jamaetchilik teripidin qattiq éghir deshnam yidi.Bir hésapta Yawropa xelqining Xitaylarning qandaq kishilerni "Téror" bilen eyipleydighanliqini bilip qalghanliqi yaxshi boldi.
Hazir bu teshkilat qanuniy jehettin mustehkem asasqa ige bolup, her türlük xizmetlirini paahal qanat yaydurmaqta.


8-„Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati“ 5 - Fewral Inqilabi Munasiwiti Bilen Paaliyet Élip Bardi

1997-yili 5-Féwral küni éziz wetinimiz Sherqiy Türkistanning 2 - jumhuriyitimiz qurulghan muqeddes Ghulja shehride xelqimiz yene bir qétim tajawuzchilarning milliy zulumigha qarshi qozghulup, kochilargha chiqip namayish qilip, Uyghur xelqining milliy iradisini, démokiratiye we milliy musteqilliqqa bolghan ottek telpünüshlirini ipadilidi.Xitay tajawuzchiliri shu küni, qolida tömürning suniqimu bolmighan xelq, tinch shekilde élip bériliwatqan bu heriketke qopallarche inkas qayturup, özlirining insaniy heq-hoquqlirini telep qiliwatqan, Sherqiy Türkistanning herqaysi ölkilliridin kélip Ghulja shehrige toplanghan qehriman qiz-yigitlirimizning bu herkitini qanliq basturup, qanche yüzligen kishini qirghin qildi we qanche minglighan kishini türmilerge tashlap, ularning ichidiki gholluq ezalarni miltiq bilen rehimsizlerche étip tashlidi. Shuning bilen birge pütün sherqiy Türkistan miqyasida herbiy halet élan qilip, shu weqe munasiwéti bilen 10,000 larche bigunah xelqni rehimsizlerche jazalidi. Xelqara kishlik hoquq we insan heqliri teshkilatlirining bergen melumatliridin qarighanda, bügünki kündimu bu heriketke qatnashqanlarning mutleq köp qismi türmilerde éghir ten jasasigha uchrimaqta we sürüshte qilinip her türlük qanuniy jawapkarliqlargha tartilip kelmekte.Bu weqe wetinimiz Sherqiy Türkistanning hazirqi zaman tarixida Barin inqilawidin qalsa alahide tilgha élishqa erziydighan teshkillik, progirammiliq, meqsetlik élip bérilghan xelq herkiti bolup, shu qétimqi weqege qatnashqan qehriman qiz-yigitlirimiz özlirining issiq qéni bilen Sherqiy Türkistan xelqining igilmes-sunmas we tiz pükmes rohini tarix betlirige yézip qaldurup, dunya xelqining hörmet textidin orun aldi we pishanimizdiki „qarshiliq körsütüsh jasarétini yoqatqan millet“ dégen lenet tamghisini öchürüp tashlap, xelqara jamaetchilik aldida Uyghur xelqining izzet hörmitini tiz sürette tiklep chiqti. 5 - fewral Sherqiy Türkistan inqilabi Xitay pashistliri teripidin wehshiylerche basturulghan bolsimu, xelqimizning azatliq we hörlükke bolghan intilishlirini hergizmu yoq qiliwitelmidi. Teshkilatimiz 1997-yili wetinimiz Sherqiy Türkistanda yüz bergen 5-fewral inqilawigha qatnashqan qehriman qiz-yigitlirimizge bolghan cheksiz hörmitini we Xitay tajawuzchillirining qanliq jinayetlirige bolghan ghezep - nepritini ipadilesh üchün, Gérmaniyening shimaliy teripige jaylashqan Frankfurt, Bérlin, Saarbrükén, Karilsruhe, Kassel, Kölin we Leipzig qatarliq chong-kichik sheherlerde 2 - fewral künidin 8 - fewral künige qeder kölléktip we yekke halette keng külemde paaliyet élip bardi. Bu qétimqi paaliyet Yawropa tillirida teyyarlanghan Sherqiytürkistanning bügünki ehwali, Uyghur xelqi duch kelgen milliy hem siyasiy kirizis we Xitay tajawuzchilliri hazirghiche xelqaradin yoshurup kéliwatqan 5 - fewral weqesige ayit bezi melumatlar ekis ettürülgen teshwiqat matériyallirini tarqitishni asas qilghan bolup, bu arqiliq milliy herkitimizge paydiliq bolghan ijtimayi we siyasiy ünümler yaritildi.Alahide tilgha élip ötüshke erziydighini 2008-yili 2 -fewral küni Frankfurt shehride ötküzülgen paaliyet bolup, bu paaliyetke etrapta yashawatqan Sherqiytürkistanliqlardin bashqa Sherqiytürkistan milliy herkitige héssidashliq qilidighan chet-elliklermu ishtirak qildi. Paaliyet dunyagha meshhur Géyotiy Uniwérsititida namayish sheklide bashlandi. Xitay hökümitining Sherqiy Türkistanda yürgüziwatqan milliy kemsitishliri we qanliq qirghinchiliqigha qarshi nutuqlar sözlendi we shuarlar towlandi. Shuning bilen birge axbarat orunlirining ziyariti qobul qilinip, sherqiytürkistan milliy dawasi anglitildi we sorighan suallargha tepsiliy jawap bérildi.Uningdin kéyin namayishchilar kichik goruppilargha bölünüp, Frankfurt shehrining eng awat kochillirigha tarqilip, Gérman xelqige 5 - fewral weqesini téximu etrapliq anglitidighan bir qatar paaliyetlerni élip bardi. Bu paaliyet shu küni saet 12:00 de bashlinip, 15:30 da muwepiqqiyetlik axirlashti.


9-„Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati“ Kölinde Paaliyet élip Bardi

Mushu ayning 23-küni Kölinde Sherqiytürkistan birliki teshkilati bilen Ezerbeyjan* teshkilatleri 1992-yili 25- Féwralda Ezerbeyjan Jumhuriyitining Qarabagh wélayitide yüz bergen kolléktip qetliam we 1997-yili 5- Féwralda Wetinimiz Sherqiytürkistanda yüz bergen qanliq Ghulja qirghini munasiwiti bilen birlikte xatirlesh paaliyiti élip bardi. Erméniye döliti 1992-yili 25-Féwralda Ezerbeyjan Jumhuriyitining Qarabagh wélayitige hujum qilip, Qarabaghdiki Xujaliq kentide xuddi xitay hökümiti Barin we Ghulja Sheherliride élip barghan qanliq weqelerge oxshap kétidighan hadésilerni keltürüp chiqarghanidi. U weqede 613 tin artuq adem qirghingha uchridi, ularning ichide qolida tömürning suniqimu bolmighan 106 din artuq ayal, 83 tin artuq nareside we 70 tin artuq yashanghan buway-mumaylar bar bolup, shu qétimqi qirghinda 56 kishi xuddi Barin we Ghulja qiz-yigitliridek insan qélipidin chiqqan derijide éghir iskenjige uchrap hayatidin ayrilghan.Bezilliri tirik turghuzup köydürülüsh we közliri we tirnaqlirini oyiwétishtek wehshiyliklerge uchrighan. Otta köydürülgenler we her türlük éghir jismaniy qiynaqqa uchrighanlar ichide basqunchiliqqa uchrighan xanim-qizlar, éghir ayaq anilar we ana-bala hemralarmu bar.



Xelqara médie orunliri we kishlik hoquq teshkilatlirining raporliridin melum bolishiche, u qétimqi esheddiy qirghin sewebidin 25 bala ata-anisidin, 130 bala anisidin yaki dadisidin ayrilip qalghandin bashqa 6 aile birmu ezasi qaldurulmay qirip tashlanghan. 487 adem izdireksiz yoq bolghandin bashqa qéchip kételmigen qéri-chüre, ajiz- mejüz, ayallar we balilar bolup 1271 adem türmige tashlanghan. Ular ichide 150 kishi hazirghiche hepside éghir ten jazasi astida qiynalmaqta iken. Teshkilatimizning bir qisim ezaliri bu künki paaliyet pursitidin paydilinip, Sherqiytürkistanda Xitay tajawuzchillirining dölet térori sewebidin yüz bériwatqan, Ezerbeyjanning Qarabagh wélayitining Xujaliq kentidikige oxshap kétidighan qetliamlar heqqide VCD, teshwiqat matériyali, Jornal we bayanatname qatarliqlarni tarqitip, Sherqiytürkistan xelqi duch kelgen milliy zulum, érqiy qirghin we iqtisadiy kirzis qatarliqlarni Gérman, türk xelqi we xelqara sayahetchilerge tarqitip ünümlük netijilerge érishti. Teshkilatimiz bu qétimqi paaliyette uningdin bashqa biz bilen tamamen teqdirdash bolghan we dertlirimiz oxshap kétidighan Jenubiy Ezerbeyjan we Shimaliy ezerbeyjan xelqining teshkilatliri bilen dostluq we hemkarliq munasiwiti ornutishning deslepki asasini qurdi. Bu paaliyet shu küni saet 11:30 da bashlinip, 16:30 giche dawam qildi we Kölinerdomning aldidin ötüwatqan 10 minglighan kishining diqqitini özige tartti.

10- „Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati“ Xelqara Mehmut Qeshqiri Yili We Newruz Paaliyiti Qildi

Bügün yeni 2008-yili 22-mart küni „Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati“ mexsus Ana-Balilargha atap Siyasiy, Kultural we Diniy mezmunlarni chöridigen halda alahide bir progiramma teyyarlap, Milliy eneniwiy alahidilikimizning engüshterliridin biri bolghan Newruz bayrimi we Xelqara Mehmut Qeshqiri yilini tebriklidi. Paaliyet bashlinishtin burun Xelqara kishlik hoquq paaliyetchisi, milliy herkitimizning yol bashlighuchisi we Uyghur xelqining meniwiy anisi Rabiye Qadir xanimning bu munasiwet bilen teshkilatimizgha yollighan töwendiki téligirammisi oqup ötüldi:


Essalamu eleykum hörmetlik ballirim,
Men sizlerdin hal-ehwal sorash bilen birge Gérmaniyede yashawatqan barliq Sherqiytürkistanliqlar we Sherqiytürkistan xelqining teqdirige köngül bölüwatqan Türk qérindashlargha séghinip salam yollaymen we hemmingizlarning Newruz bayrimingizlarni qizghin tebrikleymen.


Sizler yillardin béri Gérmaniyede qanat yéyiwatqan milliy herkitimizni her tereptin qollap quwetlep keldingizlar we özengizlarning milletperwerlilk we wetenperwerlik hissyatingizlarning türtkiside „Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati“ni qurup chiqip, Dunya Uyghur qurultiyining xizmetlirige yéqindin masliship, bir yilgha yetmigen qisqighine waqit ichide közge körinerlik bir qatar xizmetlerni qilip, muhajirettiki Sherqiytürkistan xelqining ijabiy bahasigha érishtingizlar. Xelqimiz qilghan bir qatar yaxshi ishliringizlarning eng yaxshi baha bergüchisidur.
Ballirim, bu qétim mexsus Ana-balilargha atap Newruz bayrimi we Xelqara Mehmut Qeshqiri yili paaliyitini xatérlesh progirammisini orunlashturghanliqingizlarni anglap intayin memnun boldum. Men sizlerning weten siritida qanchilik bir müshkül sharaetta yashawatqanliqingizlarni obdan bilimen.Maddiy tereptin qisintingizlar bolmighan teqdirdimu meniwiy tereptin musapirchiliq we gheripliqning achchiq azabi ichide wetenning, döletning we öz xelqingizlarning qedrige yétiwatisizler. Wetendiki qérindashliringizlarning hal-ehwali téximu better bolup, ular döliti we milliy hakémiyiti bolmighanliqi üchünla, öz ana tupriqida barliq erkinlikidin mehrum halette türmide yashighandek hayat kechüriwatidu.


Biz bundaq yashawersek bolmaydu, insani heq hoquqlirimiz we kishlik qedri-qimmitimizni tiklep chiqishimiz, pükülgen qeddimizni qaytidin tiklishimiz kérek. Dunyada qilghili bolmaydighan ish, yetkili bolmaydighan menzil yoq. Bizning erkin we hör yashawatqan bashqa milletlerdin héch yérimiz kam emes. Ular qilghanni bizmu qilip, özimizge xan, özimizge beg yashash üchün, Uyghur jemiyitini teshkil qilghan her bir ademning shexsiy we kolléktip qilidighan mejbiriyetliri bar. Bolupmu bir tereptin milliy dawayimizgha masliship, yene bir tereptin Miliy medeniyitimizni qoghdap qélish intayin muhim. Weten we weten siritida éghir tehditke uchrawatqan milliy kilmlikimizni yeni tilimiz, örpi-adetlirimiz, diniy étiqadimiz qatrliqlarni qoghdap qélish yaki qalalmasliq meselisi, bizning bir millet süpitide mewjut bolup turush yaki yoq bolup kétishimizge bérip chétilidighan nazuk bir mesilidur. Milliy medeniyitimizni qoghdap qélishta Anilarning rolini toluq jariy qildurushimiz we ularni hörmetlishimiz, balilargha paydiliq imkanlarni yaritip bérishimiz we ulargha köyünishimiz kérek.


Biz nechche ming yilliq medeniyet tarixigha ége bir millet, ejdatlirimizdin miras qalghan meniwiy bayliqlirimiz bilen özimizni qoghdap qélishimiz kérek. Bu wezipining éghiri eng awal atilargha andin milletning deslepki oqutquchisi bolghan anilarning yelkisige chüshidu.Saghlam aile berpa qilip, milliy maaripimizgha yaxshi hul sélip millitimizni qoghdap qélishta pidakarliq körsitishingizlarni, kélichikimiz we istiqbalimizning warisliri bolghan balilarni öz tilida sözliyeleydighan we yazalaydighan weten-milletke yaramliq bir ewlat qilip terbiyelep chiqishingizlarni, öz ornungizlarda, öz imkaniyetliringizlar bilen mezlum xelqimizge bijanidil xizmet qilishingizlarni ümid qilimen.


Hörmet Bilen: Rabiye Qadir


21/03/08 Amerika



Teshkilat reyisi Korash Atahan teripidin oqup ötülgen bu tiligramma, paaliyet ishtirakchillirini qizghin hayajangha saldi .


Ötken yili BDT qarmiqidiki Xelqara Mediniyet-maarip teshkilati qarar maqullap, 2008-yilni büyük alim, tilshunas, dölet erkani Mahmut Qeshqiri yili qilip békitken édi. Bu BDT ning „Uyghur 12 muqamini „Insaniyetning qoghdilidighan medeniyet mirasliri“ qatarigha kirgüzgendin bashqa 3- qétim melum bir yilni, Uyghurlar chiqqan meshhur shexisler yili qilip békitishi bolup, Ilgirimu bezi yillargha „Xelqara El- Farabiy yili“ we „Xelqara Elshir Newayi yili“ dep nam bérgenidi. Yéqinqi yillarda „ Uyghur 12 muqamining BDT teripidin „Insaniyetning qoghdulidighan medeniyet mirasi qilip békitilishi we yeqinqi üch yilning arqa-arqidin Xelqara El- Farabiy yili, Xelqara Elshir Newayi yili we Xelqara Mehmut Qeshqiriy yili qilip békitilishi, milliy medeniyet tariximizdiki ijtimayi, siyasiy we medeniy ehmiyiti zor bolghan weqelerning biri bolup, u öz nöwitide Sherqiytürkistan milliy herkitining xelqaralishishi we siyasiy kün tertipke kélishide kam tépilidighan hadésilerdur.


2008-yilining YONESCO teripidin „Xelqara Mehmut Qeshqiri Yili“ qilip békitilishi biz Sherqiytürkistanliqlar jümlidin Uyghurlar teripidin Sherqiytürkistan we chetellerde tebriklinipla qalmay pütün dunyada jümlidin Sherqiytürkistandin Türkiyege qeder bolghan Türkiy xelqler ichide tentene bilen alahide tebriklenmekte we shu qatarda xelqara jamaetchilikning diqqiti Sherqiytürkistan/ Uyghuristangha aghdurulmaqta.
Uningdin bashqa Xelqimiz qanche ming yillardin béri ötküzüp kelgen Newruz bayrimini mexsus Ana-balilargha atalghan progirammilar bilen „Xelqara Mehmut Qeshqiri yili“gha qoshup tebriklesh, muhajirettiki Uyghurlar ichide tunji qétimliq ish bolup, bu paaliyetning ijabiy qimmitini téximu yoquri kötürdi. Batur, ishchan we eqil-parasetlik ejdatlirimiz her yili 21- marttin tartip yeni eziz wetinimiz Sherqiytürkistanda kün bilen tün tengleshken, shundaqla uzaqqa sozulghan zulmetlik qish axirliship, qar-muzlar érip, derexler bix sürüshke bashlighan kündin bashlap, 3-ay axirlashquche her xil shekiller bilen bir qanche kün Newruz bayrimini ötküzüp kelgen. Newruz bayrimi ejdatlirimiz meydangha kelturgen bayramlarning biri bolup, u öz menisi bilen xelqimizning bahar bayrimidur. Bu bayramni ejdatlirimizdin qalghan tewerük süpitide dawamlashturup , medeniyet engüshterimiz qatarida etiwarlash we ewlatlirimizgha miras qaldurush hemmimizning bash tartip bolmaydighan burchidur.


Teshkilatimiz bu bayram munasiwéti bilen mexsus Ana - balilargha atap mediniyet, telim-terbiye we edebiyat-senet mezmunlirini öz ichige alghan yoqarqi paaliyetni orunlashturup teshkilat ezalirimizning qizghin alqishigha sazawer boldi. Bu paaliyetning xushal-xuram we qiziqarliq bolishini nezerde tutup, Diniy étiqat we örp-adet, tarix we edebiyat-senet terbiyesi élip bérish, Weten-millet heqqide zéhen sinash paaliyiti élip bérish, Edebiy eserler we Qurani kérim ayetlirini diklimatsiye qilish, Naxsha-muzika we Ussul orunlash hemde qiziqarliq hékaye éytishish qatarliq mezmunlarda numérlar körsütildi.


Barliq ezalar, Sherqiytürkistan milliy herkitini qollaydighan Türk qérindashlar we Gérman dostlar paaliyet jeryanida teshkilatimizgha yürek sözlirini izhar qilip, „ Öz medeniyitige sadiq bolushni siyasiy meqsetlirige singdüreleydighan Uyghurdek bir millet haman qeddini tikleydu“ dégendek bahalarni bérip, bu paaliyetni teshkilligenlerge ilham we medet berdi.
Bolupmu Yash-Ösmürler teyarlap kelgen köp xil témilardiki birdin-ikkigiche numérlarning bedéiy, siyasiy we ijtimaiy alahidéliki kishining diqqitini tartidighan mezmunlar bélen toyunghan bolup, Ata-anilarning bu numérlarni teyyarlap kélishke köp tereptin qulayliq yaritip bérgenliki we küch chiqarghanliqi körünüpla turatti.


Teshkilatimizning telim-terbiye merkizi, bu paaliyetning Edebiyat-senet we zéhin sinash programmilirigha alahide teyyarliq qilip kelgen kichik dostlargha meniwiy animiz Rabiye Qadir ana namidin her türlük oqu we oqutush boyumliri mukapati teyyarlighan édi. Balilar progirammisi axirlashqanda mukapat boyumliri, teshkilat rehberliri teripidin tarqitip bérildi.
Uningdin bashqa bu künki paaliyette jamaétimiz eng yaqturup yeydighan kawap teyyarlanghan bolup, bu ish paaliyet meydani etrapini qoyuq weten menzirisige ége qildi. Uningdin bashqa bezi aililerning imkaniyetliri yar bergen derijide, özi yaqturup yeydighan Uyghurche qoshumche yemekliklerni ailisini ölchem qilip, muwapiq derijide teyyarlighach kelgenliki, muhajirettiki perzentlirining uyghur yémekliri bilen tepsiliy tonushiwélishigha janliq derslik boldi.
Bu paaliyet Frankfurt etrapidiki menzirisi güzel, tebiéy qoghdash rayonigha jaylashqan Walldorfqa orunlashturulghan bolup, progirammigha pishqedem ustazlirimizdin Abdureshit Haji Kerimi (Shwedsiye) qatarliq chong-kichik 100 ge yéqin kishi ishtirak qildi. Anilar we balilar heqiqiy bir bayram shatliqigha chümdi.Paaliyet ettigen saet 11:00 de bashlinip, kech saet 20:00 ge qeder dawamlashti.


11- „Sherqiy Türkistan Birliki Teshkilati“ 5-Aprél Baren Qozghilingini Xatérlep Paaliyet Élip Bardi

1990-yili 4-ayning 5-küni, xelqimiz eziz wetinimiz Sherqiytürkistanning Aqtu nahiyeside Xitay hakimiyitining milliy we diniy zulumlirigha qarshi qozghulup, özlirining heq-hoquqliri üchün quralliq heriket élip barghanidi. U qétimqi heqqaniy herikettimu xuddi Ghulja inqilawigha oxshashla qanche minglighan Oghul-qizlirimiz Xitay tajawuzchillirining wehshiylerche qirghinchiliqigha uchridi. Shu qétim Xitay hökümiti xelqimizning heqqaniy élip barghan qarshiliq körsütüsh herkitini qanliq basturupla qalmay, yene qanche minglighan wetenperwer oghul-qizlirimizni turmilerge qamidi we étip öltürdi.


Baren inqilawida minglighan qérindishimiz weten-millet üchün qurban boldi, qarangghu türmilerge tashlandi we hazirghiche türmilerde éghir iskenje ichide azap chékiwatidu.Ularning siyasiy iradisige warisliq qilish, xelqimizning musteqilliqtin ibaret yürek sadasini dunyagha anglitish, heqqaniy dawayimizni qanunlashturush üchün küresh qilish, hemmimizning bash tartip bolmaydighan burchidur.Teshkilatimiz Sherqiy Türkistan milliy herkitining yol bashchisi, meniwiy animiz Rabiye Qadir xanimning teshebbusi bilen 5-Aprel küni (shenbe)Xitay hökümitining bundin 18 yil awal Barenda élip barghan insan qélipidin chiqqan qirghinchiliqini eyiplesh we bu yil kirgendin béri Sherqiytürkistanda yüz bériwatqan milliy oyghunush heriketlirige ilham bérish, jümlidin Hotende yüz bergen ammiwiy herketke qatnashqanlar we ularning aile-taabatlirining weten-millet üchün körsetken jasarétige aliy éhtiram bildürüsh, undin bashqa Hitaylarning Hoten, Qeshqer, Artush, Ürümchi, Ghulja rayonidiki Uyghurlargha qaratqan basturush herkitige itiraz bildürüsh, bolupmu Hotende qolgha élinghan 600 din artuq, hemsherimiz we Weshqerde qolgha élinghan 70 tin artuq qérindishimizni shertsiz qoyup bérish heqqidiki heqqaniy teleplirimizni dunyagha anglitish meqsidide Gérmaniyening Frankfurt shehiride keng külemlik naraziliq namayishi élip bardi.


Namayishchilar Xitay hökümitining Uyghur xelqi üstidin yürgüziwatqan fashistik siyasetlirige ait intayin muhim maddiy pakitlardin hésaplanghan her türlük foto-süretlerni bésip chiqirip, namayish meydanida körgezmige orunlashturup, kishilerning Xitay tajawuzchillirining Sherqiytürkistanda yürgüzüliwatqan wehshiy siyasetlilirige bolghan tonushini östürdi. Namayishchilar yene Uyghurlargha erkinlik, Xitaylar chiqip ketsun! Siyasiy mehbuslar qoyup bérilsun! Bizge musteqilliq kérek! Bizge axbarat erkinliki kérek! Biz Uyghur!, Biz Xitay emes!, Biz Xitay bolmaymiz!, Medeniyitimiz, dinimiz, we tilimizgha qaritiliwatqan qirghinchiliqlar toxtutulsun! Yashisun erkinlik! Yoqalsun tajawuzchi Xitaylar! Xitaylar wetinimizdin chiqip ket! Yashisun Sherqiytürkistan! Dégendek shuarlarni towlap, etrapni zil-zilige keltürdi.


Namayishchilar yene Sherqiytürkistanning bügüni we ötmüshi, xitay tajawuzi we Sherqiytürkistanliqlarning qul qiliwétilgen tiragidiyisige ayit Gérman, Engiliz we Türk tillirida hazirlanghan 1000 parchidin artuq teshwiqat wereqchillirini tarqitip, Xitay hökümitige bolghan naraziliqini we tajawuzchilargha bolghan ghezep nepritini ipadilidi.Namayish meydanigha Rabiye ana, Ablikim Abdureyim, Alim Abdiriyim, Toxti Muzart, Memettohti Metruzi, Hüseyin Jélil qatarliqlarning chongaytilghan renglik resimliri we 30 gha yéqin her türlük shuwarlar yézilghan pilakatlar ésildi we Alahide közge chéliqidighan jaygha chong xetlik „SOS !“ (Qutulduriwélinglar!) dep yézilip, xeter astida qalghan xelqimizge dunya jamaetchilikidin yardem telep qilindi.
Gérmaniyede ötküzilgen bu namayish Frankfurt Sheherining Hauptwache dégen yéridiki Katrenna chirkawi aldidiki awat meydanda saet 12:00 de bashlinip, 16:00 ge qeder dawamlashti. Teshkilat ezalirimiz bu qétimqi paaliyetke aktip ishtirak qildi, bu namayishqa Sherqiytürkistanliqlar we Sherqiytürkistan meselisige hésdashliq qilidighan Gérmaniyeliklerdin bolup, 100 ge yéqin kishi ishtirak qildi. Namayish bashtin axir intayin tertiplik we janliq boldi.


12-“Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati” Xelqara Paaliyetke Qatnashti
Gérmaniyening Frankfurt etrapida paaliyet élip bériwatqan „Sherqiytürkistan Birliki teshkilati”, 10- Maydin 12- Mayghiche kirzis ichide turiwatqan milletlerning maarip, ichimlik su we saqliqni saqlash ishlirigha yardem qilishni meqset qilghan „Xelqara yashlar herkiti“ teshkilatining orunlashturishi bilen Gérmaniyening Ludwigsheim sheheride élip bérilghan „Afriqa küni“ paaliyitige qatnashti.


Bu paaliyetke Amérika, Gérmaniye, Norwégiye, Fransiye, Qirghizistan, Somaliy, Türkiye, Sherqytürkistan, Albaniye, Kossowo we Géritsiye qatarliq dölet we rayonlardin kelgengorupilar ishtirak qilghan bolup, paaliyetning asasiy mezmuni bir esirge yéqin ichki urush patqiqigha pétip qalghan, Afriqa qitesining sherqi teripige jaylashqan Somaliy xelqige yardem qilishni mexset qilghan.


Somaliy xelqi musulman xelq bolup, nopusi 17 milyondin ashidu. Somaliyning yer meydani 637.657 Km kuwadirat bolup, Somaliy milliti her türlük siyasiy kirzislar sewebidin dunyaning herqaysi jaylirigha chéchilip ketken. Ularning hazir 9.1 Milyoni Somaliyda, 4.5 milyoni Étiopiyede, 858 mingi Yemende, 481 mingi Kéniyede, 350 mingi Jibotida, 100 mingi kanadada, 50 mingi Sewudida, 43 mingi Engiliyede, 35 mingi Amérikida, 30 mingi Erep Birleshme Xelipilikide, 20 mingi Hollandada, 20 mingi Norwégiyede, 16 mingi Denmarkta, 15 mingi Shiwétsiyede yashaydu. Ular mustemlikichilik ewij alghan 19- esirdin tartip hazirghiche her türlük siyasiy kirzis ichide yashawatidu. Ularning siyasiy teqdiridiki bu bexitsizlikini Somaliyning istiratégiylik orni, xelqining tashqiy küchlerning ghidiqlishigha oxshash niyette qarshi turalmaywatqanliqi, musulmanliqi we mustemlikichilik yillirida qalghan parchilap bashqurush yarisi qatarliqlar sewep bolghan.Bu paaliyetke her qaysi döletlerdin kelgenler herxil shekilde ishtirak qilghan bolup, Sherqiytürkistan Birliki Teshkilatining élip barghan bir qatar paaliyetliri paaliyet qatnashquchillirining alahide diqqitini tartti.


Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati bu qétimqi paaliyette, Sherqiytürkistanning Tarix, Jughrapiye, Edebiyat-Senet, Diniy étiqat, Örpi-Adet, Siyasiy weziyet we Yémeklik medeniyiti qatarliqlarni tonutushni asasiy meqset qilghan bolup, Uyghurlarning yerlik kéyinish adetliri, sipaye, ochuq-yoruq, dostane we merdane xaraktéri Sherqiytürkistan we Uyghur milliti heqqide héch bilimi bolmighan kishilerning alahide diqqitini tartti. Gérmaniyede ötküzülgen bu paaliyetke ishtirak qilghan dunyaning oxshimighan jayliridin kelgen xelqlerning ichide Uyghurlarning bu paaliyetke qilghan teyarlighi alahide bolup, Sherqiytürkistangha tewe Chédirgha Uyghurlarning tarixi, Arxiologiyesi, Érqiy alahidiliki, Hazirqi siyasiy weziyiti, Medeniyiti, Örpi-Adet we Yimeklik medinyitige ayit Kitap- Jornal, Gézit, Teshwiq matériyali, Kéyim-Kéchek, Turmush boyumliri tizilghandin bashqa, Dunyagha dangliq Uyghur kawipi we özgiche hazirlanghan Uyghur Salati hazirlandi. Bu paaliyette Uyghurning kimlik medinyitining simiwoligha aylinip qalghan Doppa, bashqa milletller hazirlap kelgen medinyet turmush boyumliri bilen qoshulup, kim ashti qilip sétilip, kishilerning bes-beste sétiwélip, yene teshkülligichilerge hediye qilinip, sétilishi jehettiki qétim sanining köpliki arqiliq, Uyghur xelqidek zulum astida yashawatqan Somali xelqige bolghan maddiy yardemleshme herkitining ewjige kötürülüshige alahide töhpe qoshti.
Alahide hazirlanghan Uyghur kawipi, bashqa xelqlerning hazirlap kelgen yémekliri aldida shahane rol oynidi we kishilerning yaqturup yéyishige sazawer boldi. Paaliyet dawamida Uyghur kawipigha éghiz tégip qalghan herqandaq bir ademning qelbide bay medeniyetke ige Sherqiytürkistan xelqining untulghusiz chongqur tesiri qaldi. Meyli Amérika, meyli Afriqa we meyli yawropaning oxshimighan jayliridin kelgen xelqler bolsun uyghurlarning edep-exlaqli, ittipaqi, méhmandostluqi we ishchanliqigha heyran boldi we wetinimiz heqqide nurghun suallarni sorap, bizge bolghan alahide qiziqishini ipadilidi.


Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati bu paaliyet arqiliq özining maddiy we meniwiy yardemliri bilen Somaliy xelqige yardem qilish bilen birge özlirining erkinlikke, tinchliqqa we höriyetke bolghan teshnaliqini namayan qildi.



13-„Sherqiy türkistan Birliki Teshkilati“ Wekilliri Kölindiki Muhakime Yighinigha Qatnashti

2008-yili 25-May küni Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati Wekilliri Kölindiki muhakime yighinigha Qatnashti. Bu muhakime yighinini Gérmaniyening Kölin sheheridiki Ezerbeyjan medeniyet teshkilati Jenubiy Ezerbeyjanda yüz bergen milliy oyghunush herkitide naheq jazalanghan, öltürülgen we Türmilerde yétiwatqan siyasiy aktiplarni xatérlesh we ularning siyasiy heq- hoquqlirini telep qilish meqsidide oyushturghan bolup, yighingha 50 ke yéqin her sahedin kelgen Tetqiqatchi, Shair, Yazghuchi, Jornalist we Türkologlar ishtirak qilidi.

Yighinda Türk dunyasining bügünki siyasiy, Medeniyet we iqtisadiy ehwali, bolupmu Shimaliy we jenubiy Ezerbeyjan xelqlirining étnik meselilirige ayit mexsus témilarda maqalilar oqup ötüldi we yighin qatnashquchillirining muzakirisige qoyuldi.

Yighinda Sherqiytürkistan meselisigimu orun bérilgen bolup, Sherqiytürkistandiki Uyghur we uning qérindashlirining Siyasiy, Insaniy we eng eqelliy Qanuniy hoquqlirining Jenubiy Ezerbeyjan xelqliriningkige oxshash depsende qiliniwatqanliqighimu alahide tilgha élip ötüldi.

Yighin özining kün-tertiwige asasen Sherqiytürkistan Birlikli Teshkilatining reyisi Korash Atahan ependini sözge tekilip qildi. Korash Atahan ependi aldi bilen Sherqiytürkistanning omumiy weziyitini, bolupmu Uyghur xelqining béshigha kiliwatqan tiragédiyeni qisqiche tonushturdi. U sözide yene , dunyada iziliwatqan xelqler derdining oxshash ikenlikini, iziliwatqan xelqlerning insaniy erkinlikini qoghdashta ittipaqliq, birlik we dostluqning hel qilghuch amil ikenlikini tilgha aldi.

Korash Atahan sözide yene iziliwatqan xelqimizni azatliqqa érishtürüshte Uyghurlar bilen Ezeriy xelqining diniy, érqiy,medeniyet tereplerdiki ortaqliqini her ikki xelq özlirining milliy herkiti üchün xizmet qildurushining intayin muhimliqini, weten, milletning shan-sheripi üchün küresh qilip, her-türlük ziyankeshlikke uchrighan we uchrawatqanlarning derdini xelqara jamaetchilikke jiddiy anglitishning texirsizlikini shundaqla birlik, ittipaqliq we öz-ara yardem sheklide milliy til yéziqimiz, milliy kimlikimiz we milliy heq-hoquqlirimizni qoghdap qélishimizning zörürliki otturgha qoydi.

Muhakime yighini shu küni Gérmaniye waqti saet 14:00 de bashlinip, 20:00 ge qeder dawamlashti.Sherqiytürkistan Birliki teshkilati yighin dawamida yighin qatnashquchillirigha Sherqiytürkistangha ayit her türlük matériyallarni tarqatti we ularning Sherqiytürkistan heqqidiki suwallirigha etrapliq jawap berdi.

14-2008.06. 09. küni „Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati“ning wekilliri Türkiye Gezitini ziyaret qildi we Sherqiytürkistandiki érqiy qirghinchiliq we milly yeklesh, érqiy kemsitish derdidin erkin tinishqimu yol qoyulmaywatqan Sherqiytürkistan xelqining derdini anglatti we Xitay dölitining sherqiytürkistani ishghal qiliwalghanliqigha ayit pakit we höjjetlik matériyallar heqqide ulargha melumat berdi.

15-„Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati“ 2008-yili 6-ayning 13-, 14-, 15- künliri Hessen we Reinlandfalz etrapidiki 50ke yeqin ijtimayi teshkilatlarni ziyaret qilip, Sherqiytürkistanning nöwettiki echinishliq weziyitini anglatti.


16-„Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati“ 2008-yili 6-ay kirgendin béri 1500 parchidin artuq teshwiqat materiyali basturup, 3 qetimliq Yawropa longqisini talishish musabiqiside tarqitip, millitimiz we wetinimizning beshigha kelgen dehshetni jamaetke anglatti.


17-2008-yili 6-ayning 10-küni Gérmaniyening Dunyagha dangliq „Frankfurter Rundshau“ Gézitining Ziyaritini Qobul qilip, Sherqiytürkistandiki Xitay Dölet térori we Uyghur xelqining échinishliq serguzeshtillirini anglatti.

18- „Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati“ 2008-yili 6-ayning 17-küni Germaniyening Geroß-Gerau Eko Gézitining ziyaritini qobul qilip, Sherqiytürkistandiki nöwettiki insan heqliri, kishlik hoquq we Démokiratiyege bérip chétilidighan bir qatar meselilerni anglatti.


Dokilatning axirida hemmingizlarning ténige salametlik, Ailisige bexit, élip bériwatqan küreshlirige nusret tileymen.Alla sizlerge yar bolsun!

Hörmet bilen: Korash Atahan


Sherqiytürkistan Birliki Teshkilati


18/06/2008 Gérmaniye/Frankfurt